Kiến thức cơ bản về pháp lý kinh doanh - Pháp nhân và các loại hình doanh nghiệp có tư cách pháp nhân tại Việt Nam

Pháp nhân là gì? Ở Việt Nam loại hình doanh nghiệp nào có tư cách pháp nhân?
Pháp luật Việt Nam hiện hành chưa có định nghĩa cụ thể về pháp nhân, trong Bộ luật dân sự năm 2015 (điều 74) chỉ nêu các điều kiện để một tổ chức được công nhận là pháp nhân như sau:

• Được thành lập theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan;
• Có cơ cấu tổ chức theo quy định tại Điều 83 của Bộ luật này;
• Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình;
• Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.

Các loại hình doanh nghiệp có tư cách pháp nhân tại Việt Nam:

• Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên;
• Công ty trách nhiệm hữu hạn từ hai thành viên trở lên;
• Công ty cổ phần;
• Công ty hợp danh;

Với các điều kiện trên, doanh nghiệp tư nhân, chi nhánh, văn phòng đại diện của doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân vì:

Doanh nghiệp tư nhân:

Doanh nghiệp tư nhân do một cá nhân làm chủ, tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp (khoản 1 điều 188 luật Doanh nghiệp 2020).

Khác với các loại hình doanh nghiệp còn lại, doanh nghiệp tư nhân chỉ có một chủ sở hữu là cá nhân. Chủ doanh nghiệp tư nhân là người quyết định mọi hoạt động của doanh nghiệp tư nhân. Chủ doanh nghiệp tư nhân phải chịu trách nhiệm vô hạn đối với các nghĩa vụ tài sản của doanh nghiệp tư nhân.
​
Việc quy định doanh nghiệp tư nhân phải tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình khiến cho tài sản của doanh nghiệp không còn độc lập với tài sản của cá nhân. Trường hợp doanh nghiệp phá sản, chủ doanh nghiệp tư nhân phải dùng tài sản của mình để thực hiện nghĩa vụ thanh toán nợ cho doanh nghiệp.

Do đó doanh nghiệp tư nhân và tổ chức hành nghề khác được tổ chức, thành lập theo mô hình doanh nghiệp tư nhân như: Văn phòng luật sư, Văn phòng thừa phát lại,… không có tư cách pháp nhân.

Chi nhánh, văn phòng đại diện của doanh nghiệp:

Theo khoản 1, 2 Điều 44 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định về chi nhánh và văn phòng đại diện của doanh nghiệp như sau:
Chi nhánh là đơn vị phụ thuộc của doanh nghiệp, có nhiệm vụ thực hiện toàn bộ hoặc một phần chức năng của doanh nghiệp, bao gồm cả chức năng đại diện theo ủy quyền. Ngành, nghề kinh doanh của chi nhánh phải đúng với ngành, nghề kinh doanh của doanh nghiệp.

Văn phòng đại diện là đơn vị phụ thuộc của doanh nghiệp, có nhiệm vụ đại diện theo ủy quyền cho lợi ích của doanh nghiệp và bảo vệ các lợi ích đó. Văn phòng đại diện không thực hiện chức năng kinh doanh của doanh nghiệp.
​
Bên cạnh đó, Khoản 1 Điều 84 Bộ luật dân sự 2015 cũng quy định: Chi nhánh, văn phòng đại diện là đơn vị phụ thuộc của pháp nhân, không phải là pháp nhân.

Căn cứ vào mục đích của pháp nhân có thể phân chia pháp nhân làm 2 nhóm: Pháp nhân thương mại và pháp nhân phi thương mại.

• Pháp nhân thương mại:

Theo Điều 75 Bộ luật Dân sự 2015, pháp nhân thương mại là pháp nhân được thành lập với mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên. Pháp nhân thương mại hiện bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác.
Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt các pháp nhân thương mại phải được thực hiện theo quy định của Bộ luật Dân sự, Luật Doanh nghiệp và quy định pháp luật khác có liên quan.

• Pháp nhân phi thương mại:

Căn cứ Điều 76 Bộ luật Dân sự năm 2015, pháp nhân phi thương mại là pháp nhân được thành lập không có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận; nếu có lợi nhuận thì cũng không được phân chia cho các thành viên.
Hiện nay, pháp nhân phi thương mại bao gồm: Cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, quỹ xã hội, quỹ từ thiện, doanh nghiệp xã hội và các tổ chức phi thương mại khác.

__________________________
Biên tập: Hồ Thị An - BisoVINA
Media: Trần Đình Sơn - BisoVINA
Kiểm duyệt nội dung: Bích Ngọc, Đỗ Huyền - Giamdoc.net 
Theo bài giảng (video) gốc của Luật sư Đỗ Quốc Quyền - Khóa Khóa Setup công ty và vận hành kinh doanh bài bản V03 - Chuyên đề Pháp lý doanh nghiệp trên Giamdoc.net

​